1950’li yılların popüler yayını olan Hayat Ansiklopedisi’nin ardından Türkiye’de ansiklopedilerin yeniden popüler hale gelmesi 1970’li ve özellikle 1980’li yıllarda gerçekleşmişti. O yıllarda gazete bayilerinde fasiküller şeklinde satılan ansiklopediler, cildi tamamlanınca cilt kapağı da satın alınır ve ciltlettirilerek evlerin en çok özen gösterilen yerine yerleştirilirdi. Dönemin yıldızı ise büyük ölçüde tercüme olan Meydan Larousse olmuştu.
Anılan yıllarda ansiklopedilerin tirajları bugünkü kitap satışlarına göre bile hayallerin ötesine geçmiş; neredeyse yalnızca ansiklopedi yayıncılığı yapan yayınevleri ortaya çıkmıştı. Ansiklopedi çeşidi çoktu ama satın alınan bu önemli kitaplar, çok büyük ölçüde evlerde vitrin süsü olarak kullanılmaktaydı. Yayını tamamlanıp takım olarak ve senet karşılığı taksitle önemli meblağlara satın alınan ansiklopediler, okunmaktan ziyade evlerin salonlarını süslüyordu.
1990’ların ilk yıllarına geldiğimizde bu sefer de gazeteler bu işe ortak oldular. Gazete satışlarının oldukça yüksek sayılara ulaştığı o günlerde Meydan Larousse, Ana Britannica, Grollier Americana gibi birçok ünlü ansiklopedi Türkçe’ye aktarılıp biraz da telif maddeler ilave edilerek gazeteler tarafından kupon karşılığında okurlarına sunulmaya başladı. Gazete tirajları, bu hamleyle Türk basın tarihinin bir daha asla ulaşılamayacak, ulaşılması da asla mümkün olmayan sayılara yükseldi. Gazetelerin bu konudaki rekabeti bir süre sonra kendilerine de zarar verme potansiyeli taşıyan bir duruma gelecek dönemin büyük gazeteleri kendi aralarında yaptıkları bir anlaşmayla bu işe bir son vereceklerdi. Yaklaşık on yıllık bir süreç kelimenin tam anlamıyla ansiklopedi çılgınlığıyla geçmiş; piyasa iyice doymuş ve gazeteler önceki günlerine çekilmişlerdi.
Bu olaylar, günümüz gençleri için herhalde hiçbir şey ifade etmeyecektir. İnternetin yaygınlaşmasından sonra ne ansiklopedi ihtiyacı kaldı ne de temel kaynak kabul edilebilecek bu türde eserler… Ancak bir dönemin gazetelerini ve birbirleriyle rekabetlerini anlayabilmek için çok önemli bir süreçti anlattığım. Kitaba ve bilgiye ulaşmanın hiç de kolay olmadığı ve yalnızca 25 yıl kadar öncesine ait bir süreç…
Yorumlar
Kalan Karakter: