KASABA’nın sonsuzluğa giden yollarında Koltuk Camii, Paşa Camii, Hacı Üveys Camilerini görmek mümkündür. Ne yazık ki bu camilerin hiçbirisi günümüze taşınamamıştır. Oysa yok olup giden o eski camilerin her birinin kendine has bir hikâyesi vardır. Geçmişten günümüze taşınabilen camilerden birisi Hacı Muharrem Camii’dir. Hacı Muharrem Camii, Altay Mahallesi, (Şehitler Yolu) Kurtuluş Sokak’ta, bulunduğu adanın köşesinde bahçe içinde yer alır. Camiinin yer aldığı mahallenin eski ismi Hacı Muharrem Mahallesidir. Ondandan önceki ismi ise Zeytincik Mahallesidir. Kayıtlarda 1575’li yıllarda Zeytincik Mahallesi’nin ismi görülmez. Bu tarihlerde Turgutlu’da 5 mahalle vardır.
XVII. yüzyıl ortalarına gelindiğinde (1660) Turgutlu’da, 8 mahalle görülür. Yeni kurulan bu mahalleler; bugünkü Pazar Camii’nin etrafında oluşan Câmi-i Cedîd Mahallesi, Tatar Cami’nin çevresinde gelişen Çömlekçi Mahallesi ve Bugünkü Altay Mahallesi’nin olduğu bölgeye şenlendiren Zeytüncük Mahallesidir. Bu yeni mahallelerle birlikte Turgutlu’da hane sayısı 1175 haneye ulaşmış nüfusu da yaklaşık 5000-6000 civarına yükselmiştir. Artık Turgutlu batı Anadolu bölgesinin en önemli ticaret merkezlerinden biri haline gelmiştir.1 Ancak Evâhir-i M. 1065 / 8 Aralık 1654. tarihli bir belge bu mahallenin Turgutlu halkı tarafından daha önce şenlendiriliş olduğunu göstermektedir. Mehmet Günay’a göre; bu dönem her bakımdan Turgutlu’nun geliştiği bir dönemdir. Eski mahallelerden olan Zeytüncük Mahallesindeki (Altay Mahallesi) mescid ahaliye kâfi gelmemeye başlayınca Mustafa Ağa masrafları karşılayarak mahalledeki Hacı Osman Mescidini câmiye tahvil ettirmiştir. Hacı Osman Mescidini câmiye dönüştüren zat; Manisa’da Haremeyn Muhasebeciliği de yapan, bugünkü Pazar Camii inşa ettiren Mustafa Ağa’dır. 2
Buradaki ifade, Hacı Muharrem Camii’nin daha önce bir mescid olarak inşa edilip daha sonra camiye dönüştürüldüğünü düşündürmektedir. Ne var ki geçmişten gelen bu Hacı Muharrem Camii hakkında tarihsel bilgi edinmek mümkün değildir. Ancak bu caminin yanı başındaki minarenin bedenine eklenmiş bir yazıt ise sizi çok gerilere götürebilir. Bu yazıtta şu cümleler yer alır:
Yabdı bir âlî minâre hasbeten Kerim Ağa
Eas-isâl cüst-i gûş âlem olması
Hoş dilberdir olmağa hayr-ı cerinin bî-riyâ
... Çıkmağa kasr-ı rızâ-i Hak a'la şâna kim
Oldı mir'at-var nâ-kadd-i bülend gûhya
Bak zehâb-ı seviyy a'lâya tarik-i müstakim
Gör o veche istikâmet-birle oldur sırr-ı alâ
Çıkdı beşerini nidâ içün yed-be-yed salihâ
Bende bir tarih diyem ''Gel çık müezzin kıl nidâ''
Bu cümleler Hicri 1159 (Miladi 1745) tarihini işaret etmektedir.
Hacı Muharrem Camiinin bu tarihten sonrası ile ilgili geniş kapsamlı bilgi elde etmek mümkün değildir. Ancak Ünlü yazar İbrahim Gökçen, bu camii ile ilgili kısa bilgiler aktarır. 1826 yılında Turgutlu müftüsü olan Yunus Efendi’den söz eden İbrahim Gökçen Yunus Efendi’nin babası İsmail Efendi’nin Zeytincik Mahallesi sakini olduklarını belirtir ve devamında şöyle der:
“15 / Cemaziyelahir / 1242 (1826) tarihinde kadı Esseyyid Ahmet Tahir Efendi zamanında yazılan vakfiyeye göre; Yunus Efendi Turgutlu’da kendi mahallesinde “Çorbacı hanı” denilen ve ecdadının yaptığı handa bulunan hisselerini vakfetmiştir. Bundan başka o çevrede muhtelif ve müteaddit dükkânları vakfa ilave eylemiştir. Koyduğu şartlara göre; gelirden hanın tamiri, helvacılar içindeki Camii, Dereköy Camii, Hacı Muharrem Camii’ndeki dershane ile şadırvanın tamirleri sağlanacaktır. Bundan başka bütün camilerde ve sokaklarda bulunan sebiller, Taslı Camiindeki tekke, kasaba yanındaki vâkıfın kuyusu bu vakıftan faydalanacak, kaldırımlar tamir edilerek fukaraya sadaka verilecektir. Ne yazık ki vakfiyede söz konusu edilen şadırvan günümüze ulaşmamıştır.3
Yukarıdaki ifadelerden günümüzde Altay Mahallesi olarak bilinen Zeytincik Mahallesi’nin Camii, tekkesi, mescidi, sebili, hanı ve etrafını çevreleyen çeşitli sıra dükkânları ile söz edilen tarihlerde oldukça gelişmiş bir mahalle olduğu anlaşılmaktadır. 1826 yılında yapılan vakıflardan yine bu mahallede bütün camilerde ve sokaklarda sebillerin ve çeşmelerin olduğu ve bu su yapılarının yapılan vakıflardan sağlanan gelirlerle bakım ve onarımlarının gerçekleştirildiği ayrıca 1826 yılında ayni mahallede Hacı Muharrem Camii, Taslı Camii, Helvacılar içinde bir camiinin bulunduğu görülmektedir.
Ali Şentürk -
Cep: 0537 714 25 35
(Devam edecek)
Yorumlar
Kalan Karakter: