Kasaba’yı var eden Turgutlu’nun adı (Sayı:2)

 

“Kasaba” (Anılar, Fotoğraflar, Belgeler) 

Ali ŞENTÜRK   “Kasaba’yı var eden Turgutlu’nun adı” Sayı: 2              “KENTLERİN isimlerinin anlamı, onların geçmişleri hakkında bazı ipuçlarını barındırabilmektedir. Bu ipuçları, onların kuruluşları veya geçirdikleri dönüşümlere ışık tutabileceği için önemlidir. Ne var ki Turgutlu’nun ismi konusunda, tartışmalı bilgiler sunulmaktadır. Manisa’nın yakın ve büyük ilçelerinden biri olan Turgutlu’nun başka bir ismi var mıydı? Varsa, adının kökeni neydi?   Cumhuriyetin ilanı ile birlikte ilçenin resmi adı olarak seçilen Turgutlu’nun, Osmanlı dönemi yazılı belgelerinde ismi, “Turudlu” “Turud”, “Kasaba”, “Kasaba-i Turgutlu” şeklinde ifade edildiği bilinmektedir. Eski yazıtlar uzmanı ve tarihçi Louis Robert, “Turgutlu’nun adı, bir Türk aşiretinin isminden gelmektedir” der.           Manisa tarihi çalışmalarıyla da tanınan Ferudun M. Emecen’de bu görüşü destekler yönde bilgiler sunar ve Turgutlu’nun ismi ile ilgili olarak şunları söyler: ”Burası hakkında en eski kayıt, 2’nci Beyazid dönemine ait bir icmal tahrir defterinde mevcut bulunmaktadır. Burada, timar olarak tahsis edilen büyük köyün adı, “Turgutlu” tarzında değil “Turudlu” şeklinde geçmektedir “   Çoğu zaman, yaşayan kentlerin şimdiki ismi, tarih öncesi ya da sonrası adını çağrıştırır biçimde, Türk ağzına uyarlanmış şeklidir. Bu uyarlama, Turgutlu’nun çevresi ve Kasaba için de olabilir. Turgutlu ismi, tarih öncesi bir adın günümüze kadar yansıması olabilir mi? Bir kısım antik yazarlara göre Turgutlu adının antik  dönemlerden geldiği söylenir. Bu konuda birçok yazar, değişik görüşler sergilemektedir.           Anadolu’nun Tarihsel Coğrafyası hakkında bilgiler sunan Veli Sevin ve Lydia eserinin yazarı Bilge Umar, antik dönem kaynaklarına temel alarak Turgutlu adının kökenini Türkler’den önceki döneme dayandırırlar.  unların yanında bazı antik yazarlara göre Turgutlu çevresinde, birçok eski yerleşim alanları vardır bunlardan birisi Troketta’dır. Turgutlu’nun eski adı  olduğu söylenen Troketta, Turgutlu’nun isim babası hatta adının kaynağıdır. Turgutlu’nun 8 kilometre kadar güney doğusunda, Boz Dağ’ın kuzeye bakan eteklerinde, 1800’lü yılların sonuna doğru, adı Djowali olan bir köyde Troketta’yı anan bir yazıt bulunur. Arkeolog Karl Buresch’a göre, 1880’li yıllarda bulunan bu yazıt ve yazıtın üzerinde adı geçen Troketta ismi, ilçenin çok yakınında bir ilk çağ kentinin var olduğunu yazılı belgeyle ortaya koyar. 1906 yılında, bu yöreye gelen ünlü gezginler J. Keil ve A. Von Premerstein’de ayni yazıtı Djowali ismi ile anılan köyde görürler.       Bilge Umar’a göre; Troketta İsmi, önce Turgut’a dönüşmüş daha sonra Turgutlu haline gelmiştir. Umar’a göre Saruhanoğulları’na bağlı Turgutlu Cemaatinin burasıyla bir ilgisi yoktur. Turgutlu ismi, Troketta’dan bozmadır ve Turgut ismi değişime uğrayarak Turgutlu olmuştur.1             Troketta kenti ile ilgili birçok belge başka kayıtlarda da yer bulmaktadır. İ.S. 2 yüzyılda, Troketta kasabasının da içinde bulunduğu bölgede veba salgını ve kıtlık olduğu görülür. Veba hastalığından kurtulmak için, Troketta halkının, Ahmetbeyli’de bulunan şifalı suyu ile ünlü Asklepios’a gittikleri görülmektedir. Aşağıda yer alan alıntı bunun bir ifadesidir: “Aristides’in, Allianoi Sağlık Merkezi’ne gelme öyküsü, Klaros Kutsal Alanı’ndaki (Ahmetbeyli) bir yazıttan  bilinmektedir. (Devamı yarın)