CUMHURİYET’E GİDEN YOL ENGEBELİDİR - Sayı:2

Ali ŞENTÜRK

CUMHURİYET’E GİDEN YOL ENGEBELİDİR - Sayı:2   27 Aralık 1919’dan 29 Ekim 1923’ uzanan yol Kasaba için oldukça zor ve engebelidir.  Türk Ordusu yollardadır. Emirler, telgraflar birbiri ile karışmaktadır. İşte onlardan birkaçı:           “ 5’inci Kolordu Komutanlığına. (…) Gediz Çayı boyunca 14’üncü süvari Tümeninin takibi hakkındaki emriniz bir saat önce alındığından Tümen şimdilik en kısa yoldan Ahmetli istikametine ilerleyecektir. Tümenin dünkü taaruzu neticesinde düşman kuvvetleri yüzlerce kayıp vermiş ve 700-800’den fazla hayvanı terk etmek zorunda kalmıştır. Yollar cephane ve kağnı enkazı ile doludur.                                                                     6 Eylül 1922 2’inci Süvari Tümen Komutanı Ahmet Zeki.” “Düşman 6 Eylül 1922 gecesi batıya doğru ricata devam etmiştir. Kasaba’nın ve Gediz Vadisi’ndeki köylerin yakılması sebebiyle düşmanın daha batıya çekildiği tahmin edilmektedir. Bu duruma göre 1’inci Tümen Gediz Çayı’nın kuzey sahili boyunca Zincirli Köyü (Sinirli) istikametine yönelmiştir. Bu emir 7 Eylül 1922 günü saat 13’de Kestelli Köyü’nden yazılmıştır. 7 Eylül 1922 5’inci Kolordu Komutanı Fahrettin.” Ahmetli-Turgutlu yolu ise terk edilmiş araçlarla doludur. Yolda bırakılmış eşyalar, toplar, tüfekler öbek öbek ortalarda yığılıdır. Ayni gün, ardı arkası kesilmeyen, boğuk bir uğultu içinde yayalar, atlılar, cephaneler, levazım kervanları, ağırlık katarları ile beraber Türk Ordusu Turgutlu’ya girer. Ancak, Kasaba’nın evleri barkları, camileri, dükkânları, bağları, bahçeleri, bir uçtan bir uca düşman eli ile birer birer kül edilmiştir.  Horozların öttüğü saatlerde, 5’inci Süvari Kolordusu’na bağlı tümenlerin konaklama yerlerini ulvi bir hava kaplar. Kasaba’da salalar verilmektedir. 10’uncu Süvari Alayı Kemalpaşa istikametine, 1 Süvari Tümen’i Manisa yönüne, 2’nci Süvari Tümeni Manisa dağlarına doğru giderler. Ruşen Eşref Ünaydın,Türk Ordusu’nun Kasaba’dan ayrılışını şöyle aktarır: “(…) Taburlar, kervanlar, hiç o yana baş bile çevirmeden yürüyüşlerine devam ediyorlardı. Çünkü onların, Turgutlu'nun tatlı mavi havasına, çoktandır yüzlerini görmediğimiz pelinlerle, lâvantinlerle, yaseminlerle kokulu ve süslü bahçelerine göz atacak vakitleri yoktu. Onlar, keskin sıcağın altında, hiç bir yerde eksilmeyen hayvan leşlerinin ağır kokuları arasından, art arda geçip geçip kendi işlerine gidiyorlardı.”  Turgutlu Yanmış, yıkılmıştır. Burada oluşturulan Tahrip Taburları kanalıyla yerli Rumlar, Ermeniler ve başıbozuk askerler tarafından yakılmıştır. Şehir kül yığını haline gelmiştir. Yangın sonrası İzmir'den Ankara'ya giden Amerikalı Gazeteci Elison, savaş sonrası Turgutlu'daki durumu şöyle anlatır: "Onları harabeler içindeki kavuklarda oturmuş, ellerine yiyecek olarak geçirebildiklerini pişirirken gördüm. Suları akıtılmış çeşme yalaklarının içinde, saman ve kilimlerini koyarak gecelerini geçiren kadınlar vardı. Yalakların üstü de yine saman ve kilimle örtülmüştü. Çok ince elbiseleriyle kadınları bu çatı koruyordu soğuktan...  Soğuktan kaç çocuğun öldüğünü soramıyordum. Anadolu oniki yıl süren savaşlardan kan döke döke kansız kalmıştı. Savaşlar kadınların babalarını, oğullarını erkek kardeşlerini ayırmıştı.  Yine de bu titreyen kadınlardan başka, trenler dolusu askerleri, inek vagonlarına doldurulmuş insancıkları yeni cepheye doğru giderken görüyordunuz. Nasıl oluyor da bu kadınlar çocuklarının ağlayışlarını susturuyor ve kendilerini erkeklerine verebiliyordu? Onlarınki, bir ideal uğruna anavatanlarının bağımsızlığı ve özgürlüğü adına gönüllü bir fedakârlıktı"    Ali Şentürk -  Cep: 0537 714 25 35 -  (Devam edecek)