Cumhuriyet’in ilanı ve Kasaba - Sayı:3

 

Ali ŞENTÜRK Cumhuriyet’in ilanı ve Kasaba - Sayı:3             29 Ekim 1923 Cumhuriyet ilan edilir. Cumhuriyet’in ilan edilişi tüm yurtta 101 pare top atışı yapılarak duyurulur. Kasaba halkı geçen yangının acılarını sarmakla meşguldür. Bu tarihlerde kulaktan kulağa yayılan bir haber Turgutlu halkını bir nebze olsun sevindirir. Çünkü Cumhuriyet’in ilk Milletvekillerinden birisi Kasaba’lıdır. Bu kişi Bosna’dan göç etmiş Tüfekçizade Mehmet Bey'in oğlu 1877 doğumlu Mehmet Sabri Toprak’tır. Kasaba halkı bir alaca karanlık kuşağında Cumhuriyet ile tanışır. Ümitlerinin kesildiği, şartların alayhte, yüreklerinin yaralı olduğu bir zamanda tanışır.  Atatürk savaşın hemen ardından Bursa’da yaptığı konuşmada şöyle der: “(…) Kurtuluşa ancak uygar, çağdaş, bilime, fenne ve insanlığa saygılı, istiklalin değerini ve şerefini bilen, hurafelerden arınmış, aklı ve vicdanı hür bir toplum olduğumuz zaman ulaşabiliriz...” Turgutlu halkı yaralarını hızlı bir şekilde sarar. Kurtuluşa ve Cumhuriyet’e giden yolu başka şehirlerden daha hızlı aralar. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin örnek ve modern imarlı ilk ‘Örnek Cumhuriyet şehri” olması için gereken çalışmayı gösterir. Cumhuriyetin ilk beş yılında çok önemli kararlar alınır. 1924’de hilafet kaldırılır.  Eğitim birleştirilir, laiklik yolunda önemli bir adım atılır. 1925’de kıyafet devrimi yapılır, 1926’da Medeni Kanun kabul edilir, 1927 yılında sanayi özendirmek amacıyla Sanayii Teşvik Kanunu çıkarılır, 1928 harf devrimi yapılır. Turgutlu halkı alınan bu kararlarda daima öncü rolü oynar. Kentlerin imar edilmesi Cumhuriyet’in ilk yıllarında modernleşmenin bir gereği olarak görülür ve bu konuda geniş kapsamlı düzenlemelere gidilir. Kurtuluş Savaşı sonrası yangın geçirmiş olan Kasaba 1923–24 yıllarında planları yapılan ilk kentlerden birisidir. Kasaba’nın yöneticileri yakılan kentin planlanması ve imarını birinci sorun olarak ele alır o günün koşullarıyla genişletilmiş yolları ile modern bir kent yaratmağa çalışır. Şehir, bir heyet tarafından hazırlanan kadastro haritasına göre, planlı bir şekilde yeniden kurulmağa başlanır. Yerleşim sahası, demiryoluna doğru gelişmeye devam eder.  Hazırlanan planda yerleşim sahasının ana ekseni kuzeyde İstasyon’dan güneyde Subaşı’na kadar uzanan, 25 m genişliğinde olan ve çeşitli meydanlardan geçen Atatürk Bulvarı’dır. Turgutlu Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren çağdaş ve bilinçli bir toplum yaratmak için her yönüyle ideal kuşak yetiştirme arayışına girer. Cumhuriyet’in ilk yıllarında Kasaba’da kurulan Turgutlu Gençlik Yurdu ve onun şubeleri sportif çalışmalarının yanı sıra, halkın eğitim ve kültür hayatına katkıda bulunacak sosyal ve kültürel etkinlikler yapar. Her konuda olduğu gibi Kasaba halkı kıyafet konusunda da önder bir durum sergiler. 1925 yılının sonbahar aylarıdır. Atatürk şapka devrimi nedeniyle yurt gezisine çıkmıştır. İzmir’e giden Atatürk bir süre orada kalır. Bu tarihlerde Turgutlu Kaymakamı Siraceddin Bey’dir. Siraceddin Bey ve Türk Ocağı Başkanı Dr. Seyfettin Bey (Poyraz) Atatürk ile görüşmek üzere, Turgutlu Halk Fırkası azası ve Belediye Başkanı Cemal Sururi, Ticaret Odası Reisi Hasan Şevki ve Mutemet Kamil beyleri Mustafa Kemal’in yanına gönderir. Bu üç kişilik heyet, Gazi’nin Kasaba’yı ziyaret etmesi için istekte bulunurlar. Paşa bu isteği kabul eder. Atatürk’e hazırlıklı karşılama anlamında 13 Ekim 1925 tarihinde bir miting düzenlenir. Asıl neden şapka devrimini halka anlatmaktır. Bu toplantıya özellikle devlet memurları, Türk Ocağı öğretmenleri şapka ile katılırlar. Mitinge şapka ile katılanların en önünde Kaymakam Siraceddin Bey, Kaza müftüsü Hasan Basri (Kutlu), Belediye Başkanı Cemal Sururi, İdman Yurdu Reisi Cevdet (Öktem), Türk Ocağı Reisi namına Ziya, Cumhuriyet Halk Fırkası mutemedi Mustafa, Harikzede Cemiyeti reisi vekili Refet, Çiftçiler Birliği Reisi Süleyman yer alırlar. İlk konuşmayıTurgutlu Türk Ocağı adına Hasan Şevki Bey yapar. En son konuşma ise Müftüsü Hasan Basri Efendi tarafından yapılır. Hasan Basri Efendi sözü şapkaya getirip şöyle der: “Muhterem Turgutlu halkı ve dindaşlarım! Turgutlu yenilikçiliğin önderidir. Şapka konusunda da önder olmuştur. Diyanet Riyaseti’nin şapka konusundaki görüşü ve bildirisi gazetelerde yayınlanmıştır. Bu bildiri, bütün şüpheleri ortadan kaldırmaya yeterlidir. Bu bildiri bir yana, Gazi şapka giyilmesini buyurduktan sonra başkalarının düşüncelerine de gerek yoktur...”  Müftü Hasan Basri Efendi’nin konuşması ve düzenlenen miting, ilçede etkili olur. Fesi ile miting alanına gelen bir kısım kişiler, feslerini çıkarıp yerlere atarlar. Bunun üzerine Kasaba’da ilginç gelişmeler olur. Halk şapka dükkânlarına akın eder. Kasaba’da şapka sıkıntısı yaşanır. Terziler gece-gündüz çalışarak şapka ihtiyacını karşılamaya çalışırlar. Öyle ki ihtiyaç karşılanamayınca İzmir’e şapka sipariş edilir. Kasım 1928’de gerçekleştirilen harf devriminden sonra yeni harflerle okuma-yazma öğretmek amacıyla halk Mektepleri, Halk Dershaneleri ve Gece kursları “Millet Mektepleri”ne dönüştürülmüş, ilk ve en büyük okuma-yazma seferberliği başlatılmıştır. Bu seferberlikte bütün öğretmenlerle birlikte aydınlar da seferber olmuştur. Bu anlamda 1928 yılında Turgutlu’da 10 kadın, 5 erkek okuma evi (dershane) açılır, bu okuma evlerinden okuma yazma bilmeyen 536 kişiye şahadetname (okuma belgesi-diploma) verilir. 1929 yılında ise okuma odası sayısı 36’ya çıkarılır bu dershaneler kanalıyla 661 kişiye diploma verilir. 1930 yılında ise 18 okuma evi açılır.   1 Kasım 1928 tarihinde Yeni Türk harflerinin kabul ve tatbiki hakkında Kanun kabul edilir. İlk Latince ders uygulaması, 1926 yılında eğitim ve öğretime başlayan Cumhuriyet İlk Okulu’nda başlatılır. 1928 yılında, Başöğretmen Taciser Keyatgan ile öğrencilere kapılarını açan Namık Kemal İlk Okulu, Latince harflerle eğitime başlar.     Ali Şentürk -  Cep: 0537 714 25 35 -  (Devam edecek)