1990’ların sonlarına kadar alışveriş edebildiğimiz, her türlü ihtiyacımızı rahatlıkla temin edebildiğimiz esnaflar, o yıllardan sonra giderek azalmaya veya şekil değiştirmeye başladı. O günlerde de hemen her üründe belirli markalar mevcuttu ama bu markalar çoğunlukla yerelin esnafı tarafından alınıp satılırdı. X markalı kıyafetleri de Turgutlulu ya da Manisalı esnafı alıp vatandaşa satardı; Y markalı ayakkabıları da…
Sonrasında sistem giderek farklılaştı. Öncelikle markaların kendi mağazalarını açıp yerelin uç noktalarına kadar yaygınlaştıklarına şahit olduk. Sonra birden nasıl olduysa küçük marketler çoğalmaya başladı ve günümüzde herhalde tüm Türkiye’de yüz binlerle ifade edebileceğimiz sayılarda mağazaları var. Bunlarla birlikte türeyen internet üzerinden yapılan ticaret hepsinin üzerine tuz biber ekti.
Tüketici için istediği ürüne ulaşmayı çok kolay bir hale getiren söz konusu sistem, öncelikle küçük esnafı bitme noktasına getirdi. Önümüzdeki yıllarda büyük olasılıkla bu tür esnaf hiç kalmayacak. Bununla birlikte de birçok defa şahit olduğumuz gibi önce rakipleri ortadan kaldıran büyük firmalar, sonrasında da arzu ettikleri fiyatları çok rahat bir şekilde piyasaya dikte edebilir bir pozisyona geldiler. Zaman zaman ilgili bakanlığın bu konuda ciddi yaptırımlar uyguladığını da duyuyoruz. Bu yaptırımların ne derece derde derman olduğunu ise öngörmek pek kolay değil.
Liberal ekonomilerde paranın önüne set çekemezsiniz. Sermaye zorlamayla değil, piyasanın koşulları doğrultusunda davranır, ona göre şekillenir. Buraya kadar tamam ama belirli kuralların olması, bu kuralların da piyasada uygulanıp uygulanmadığının denetlenmesi gerekmez mi? En liberal diyebileceğimiz Amerika Birleşik Devletleri’nde yeri gelince denetimlerin ne kadar sıkı olduğunu, cezaların ne kadar ağır olduğunu duyuyoruz yeri geldiğinde. Sermayenin rekabete açıklığı da bu şekilde sağlanıyor. Bizim de çok daha sıkı yaptırımlara ihtiyacımız var belki de.
Küçük esnaf mı? Onun hali hiç iç açıcı değil. Bundan sonra esnafın ayakta durabilmesi ancak çok özgün ürünler ile ve bunları internet ortamından dünyanın dört bir tarafına satabilir olmasıyla mümkün olacak gibi görünüyor.
Yorumlar
Kalan Karakter: