Turgutlu Türkmenleri - Sayı: 9

“Kasaba” (Anılar, Fotoğraflar, Belgeler) - Ali ŞENTÜRK

Turgutlu Türkmenleri - Sayı: 9 OSMANLILAR uzun yıllar, Karamanoğlu Türkmenleri ile bitip tükenmez mücadelelere girerler. 1442 tarihinde, Osmanlı ordusu Karaman üzerine bir sefer yapar. Karaman ordusunu bozguna uğratır. Yenilgi sonrasında Karaman Beyi, ağır bir anlaşma imzalamak zorunda kalır. Bu anlaşma gereğince Kosova savaşında, İbrahim Bey, İkinci Murad’a yardım olsun diye Turgutlu Türkmenleri’ni gönderir.3 İkinci Murad, Osmanlı Ordusu saflarında yer alan “başıbozuk” Turgutlu kuvvetlerinden pek hoşlanmaz. Onlara alaya alır.                           Doğan Avcıoğlu, padişahın pek hoşnut olmadığı bu olayı şöyle anlatır: “Kaltak ayarlı, kayış ve özengilü, kılıçlarının bağı ipten bir alay Turgut Türkleri ki, her birinin toğruluğu at uğruluğu idi. Bir yere gelmiş ve bir nice kılıksız kıyafetsiz zavallı derilip ta ki bölüşmede kendilerine düşen payı alsınlar diye ordu yerine utanmayıp irmişti. Hüdavendigar Hazretleri ol birkaç gün görmemiş kişinin durum ve hallerini görerek, hafifçe gülümseyip başbuğlarına, “askerlerimizin maskarası yoğ idi, kereminden Karamanoğlu ol hizmeti görmüş”4  Ne var ki, kılık kıyafetiyle alay konusu edilen Turgutlu Türkmenleri, ileriki tarihlerde Osmanlı Ordusu’nu uzun süre meşgul edecektir.           Tarih 1466. Osmanlı, Konya üzerine bir ordu gönderir. Gönderilen kuvvetler Karaman ülkesini talan eder. Evler yıkılır, ocaklar söndürülür. İşgal edilen Karaman topraklarından halkın bir kısmı İstanbul’a sürgün gönderilir. Tarih 1468. Fatih Sultan Mehmet, bu defa Rum Mehmet Paşa’yı Karaman’a gönderir. Karaman Vilayeti’nin her yanı özellikle şehir ve kasabalar harap edilir. Bulgar (Bolkar) Dağı yaylalarında bulunan Turgutlu Türkmen Aşireti dağıtılır. Karamandan birçok esnaf ve zanaatkâr başka yerlere göçürülür.   ------------------- 1- İslam Ansiklopedisi, s 121. 2- İ. Hakkı Uzunçarşılı. Osmanlı Tarihi. Türk Tarih Kurumu Yayınları Ankara 2003. C 1. S 391, 392. 3- İslam Ansiklopedisi, s 121, 4- Doğan Avcıoğlu. Türklerin Tarihi. Birinci Kitap. Tekin Yayınevi İstanbul 1993. S 179. 5- Erdoğan Aydın. Fatih ve Fetih. Kırmızı Yayınları İstanbul 2008. S 242. Ferudun M. Emececen, muhtemelen Anadolu’dan kopup gelen daha sonra Turgutlu çevresine yerleşen Türkmenlerden söz açar ve onlar için şöyle der:    “Turgutlu’nun bulunduğu yerde eski bir iskân birimi teşekkül ettiğine dair elde sarih bir bilgi bulunmamaktadır. Belki Bizans ve öncesi dönemde adı meçhul bir küçük yerleşme biriminin burada bulunduğu düşünülebilir. Ancak böyle bir yer olsa bile bunun Bizans’ın son dönemlerinde dağıldığı kesindir. Burada geç Bizans döneminde bir yerleşme olduğunun gösteren tek kayıt Yahudi araştırıcı Avram Galanti’nin kitabında yer alır. Galanti, burada bulunan Musevi mezarlığında rastladığı 1391 tarihli mezar taşından yola çıkarak, Bizans ve Saruhanlılar döneminde burada bir yerleşme olduğunu ve Yahudi guruplarının da bulunduğunu belirtir. (...) Burası hakkında en eski kayıt, 2’inci Beyazid dönemine ait bir icmal tahrir defterinde mevcut bulunmaktadır. Burada timar olarak tahsis edilen büyük bir köy durumunda olup adı “Turgutlu” tarzında değil “Turudlu” şeklinde geçmektedir “1    Teoman Ergül ise Turgutlu Türkmenlerinin kökenini başka bir kaynağa bağlar. O, bu cemaatle ilgili şu bilgileri aktarır: “Bozulus aşiretinden Manavlu/Tabanlı Türkmeni olan Turgutlu cemaati, konar-göçer Türkmenlerden olup asıl olarak Bozok sancağının Kocalı kazasına iskân olunmuşlardır.”2 2’inci Beyazid dönemine ait bir icmal tahrir defterinde ismini “Turudlu” şeklinde gördüğümüz bu aşiret Kasaba’ya hangi tarihlerde gelip yöreyi şenlendirmişlerdir? Akla yakın olan, içinde Turgutlu’ların da bulunduğu Anadolu’dan kopup gelen kalabalık Türkmen topluluklarının Saruhan Beyliği döneminde, ufak gruplara ayrılıp Saruhan bölgesinin ziraata açılmamış bölgelerinde, bir şeyh veya benzeri isimlerle anılan önderlerin öncülüğünde yerleştirilmesidir. Çünkü Turgutlu civarında gördüğümüz eski köy isimlerinin, Saruhanlılar dönemine ait birçok komutanın veya bir beyin ismi ile şenlendirildiği savlarını güçlendirmektedir. Bu köyler zaman içinde ya dağılmışlar ya da çeşitli nedenlerle Turgutlu’ya taşınmışlardır. Örneğin Cugalu Köyü’nün ismi, Saruhan Bey’in kardeşi Cuga Bey’den gelmiş olmalı. Diğer eski bir köy ise Budakluca Köyü’dür. Bu köyün ismi, Saruhan Bey’in oğullarından Budak Paşa’ya ait olması kuvvetli ihtimaldir. Yine, Turgutlu’nun etrafına serpiştirilmiş eski köylerden Kasumlu ve Davutlu köylerinin  Saruhanoğulları’na ait eski birer komutanın veya paşanın isimleri olduğu büyük olasılıktır.3 Bu gün Manisa civarında (Örneğin Kayacık kasabasında 1257 (Hicri 635) tarihli bir minare ile 1288 (Hicri 666) tarihini gösteren mezar duvarına konmuş bir mezar taşı) bulunan bir kısım işaretler, Saruhanoğulları’ndan önce bu bölgeye bazı Müslüman Türkmenlerin gelip yerleşmiş olabileceğini akla getirmektedir.4 Bu savlar Saruhan Beyliği döneminden önce veya Manisa’nın fethi sırasında Turgutlu Türkmenlerinin bu yöreye yerleşmiş olabileceğini düşündürmektedir. ----------------------- 1- M. Ferudun Emecen. Tarihin İçinde Manisa. S 223. 2- Teoman Ergül. Turgutlu’nun Kısa Tarihi.  S 1. 3- M. Ferudun Emecen. 16 Asırda Manisa Kazası. Türk Tarih Kurumu Ankara 1989. S 13, 16, 43, 50, 57, 106, 114,122,125,126,174, 209, 211, 213, 226, 266.   4- Çağatay Ulucay – İbrahim Gökçen. Manisa Tarihi.  Manisa. Halevi Yayınları. Resimli Ay Matbaası, İstanbul 1939, s 22.   (Devamı yarın)