Turgutlu Türkmenleri - Sayı: 8

 

“Kasaba” (Anılar, Fotoğraflar, Belgeler)  Ali ŞENTÜRK Turgutlu Türkmenleri - Sayı: 8   KAYNAĞI belli olmayan başka bir teze göre ise bölgemize yerleşen Turgut aşiretinin Turgutoğulları ile bir bağlantısı yoktur. Bu sava göre, Osman Gazi ile Edebali’nin kızının nikâhını kıyan Şeyh Tur’ud ve ailesine Konya yöresinde Osman Bey tarafından bir yer tahsis edilir. 2. Murat döneminde Şeyh Tur’ud aşiretinin devam edip gelen kuşakları Konya’dan getirilerek yöremize yerleştirilir. Ancak sözü edilen Şeyh Tur’ud’un türbesinin bugün Bursa’ya yakın bir yörede bulunduğu bilinmektedir.   Bu bilgiler ışığında şu tez ortaya atılabilir. Turgud, ismi anılan bir oymak, bağlaşık oldukları Moğolların önünden kaçarak, Karaman İli’nde yurt edinmişlerdir. Akşehir- Karaman arasındaki bozkır kesimde Turgutlu, Turgutlular, Turgutoğulları gibi isimlerle anılmışlar bir Türkmen topluluğu olarak varlıklarını devam ettirmişlerdir.3 Anadolu’nun başka kesimlerinde bu isimlerle anılan başka bir topluluğa pek rastlanmamaktadır.  ----------------------- 1- Adnan Menderes Kaya. Avşar Türkmenleri Tarihi. http www turkmenhost com. - Şahabettin Tekindağ. Karamanlılar. IA VI Yayıncılık İstanbul 1988, s 317. 2- Tahsin Ünal. Karamanoğulları Tarihi. Arı Basımevi 1986 Konya. S 255, 256. 3- İslam Ansiklopedisi, s 120. Turgut Türkmenleri ile ilgili bize bilgiler aktaran başka bir tarihçi Rudı Paul Lındner’dir. Faruk Sümer’in görüşünü kısmen destekler yönde bilgiler aktaran yazar bu Türkmenler için şu bilgileri aktarır:  “Muhtemelen Moğolların önünden kaçarak Horasan’ı terk eden Turgud ve Bayburt göçebeleri, Anadolu’ya Akşehir yakınlarına geldiler. Şikari’ye göre 1275 tarihinde Mehmet İbn, Karaman Selçuklu tahtında hak iddia eden Cimri’yi başa geçirince o da Konya Adana arasındaki açık bölgeyi ikiye böldü ve yarısına Turgut Beyi yarısına da Bayburt Beyi atadı. Böylece bu bölgeler 16’ıncı yüzyılda Turgud İli ve Bayburt İli olarak bilindiler. Turgud’un talihi Karaman Hanedanı ile yükseldi. Turgud’un desteğini aldığı alan, böbrek biçiminde, Konya’nın kuzey ve güneyinden Akşehir’e yayılan ve kuzeyde Cihanbeyli’ye kadar uzanan bir bölgeydi. Bu bölgede ki Turgud ailesine ait camiler, hamamlar, türbeler ve anıtlar, ölümlü koyunun anıtsal taşa dönüşümünü simgelemektedirler. Bu bölgede yetenekli lider çevresinde bazı guruplar oluştu. Ancak çoğunun zaman tüneli içindeki akıbetleri açık değildir. Sadece Turgutlar kendisine bağlı guruplarla birlikte bir aileden bir aşiret yaratacak kadar başarılı oldular” 1           Bütün bu bilgiler ve anlatımlara rağmen Turgut, Turgavut, Turud, Turagut, Tourout, Torgut, Turgutoğulları gibi isimlerle adlandırılan Türkmenlerin, Kasaba’ya hangi tarih de ve nasıl geldiklerine ilişkin kesin bilgiler yoktur. Turgud’un talihi Karaman hanedanı ile yükselir. 15’nci yüzyılda doruğa çıkar. Karaman bölgesinde, Turgutlu Türkmenlerinin, inşa ettirdiği ve zenginliğin ifadesi olan dini vakıfların, türbelerin camilerin, hamamların sayısı oldukça çoktur.2 Karamanoğulları ve Turgutlu Türkmenleri ile Osmanlılar arasındaki ilk kavganın 1387 tarihinde Konya önünde başladığı görülür. Bu savaşta Turgutlular, Karaman ordusunun sol kanadında yer alırlar. Turgutlular’ın başında kumandan olarak Ali Bey görülür. Turgutlular’dan Pir Hüseyin Bey, bu sülale içinde en önemli şahsiyet olarak yer alır. Hüseyin Bey bir savaşçı olmanın yanında, yaptırdığı eserlerle tanınır. Hüseyin Bey’in türbe kitabesinde, en eski ceddi olarak Turgut Bey, babası olarak Emir Şah Bey gösterilmektedir.3 ---------------------- 1- Rudi Paul Lidner. Ortaçağ Anadolosu’nda Göçebeler ve Osmanlılar. Çeviri Müfit Günay. İstanbul 2002. S 130, 131, 132, 133, 134, 149, 150, 151, 169, 171, 188, 189, 190. 2- Osman Keser. Tarihi, Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Kadınhanı. Gücüyener Matbaacılık A.Ş Konya 1987. S 25, 26, 27, 28, 29. 3- Hüseyin Delil – Cemal Güngör. Aşık Paşazade, İbni Kemal, Neşri, Ruhi’nin Eserlerinde Bozüyük Tarihi.   3-Rudi Paul Lidner. Ortaçağ Anadolusu’nda Göçebeler ve Osmanlılar. S 151.  Not: Turgutouğullarının Konya’nın içindeki eserleri şöyle sıralanır. Turgut Oğulları Türbesi. (Sadreddin Konevi Camisi yanında) Pir Hüseyin Bey oğlu Ahmet Beyin kızı Hondu Hatun Türbesi. Yusuf Şah Bey kızı Sultan Hatun Türbesi. Yusuf Şah Bey kızı Bağdat HatunTürbesi Turgut Bey oğlu Pir Hüseyin Beyin Kalederiye zaviyesi. (Musalla mezarlığı yanında) Konya civarındaki eserleri şöyledir: Sarayönü’nde Pir Hüseyin Bey Camii.  Ilgın’da Pir Hüseyin Bey Camisi. Mahmutlar Tekkesi Köyü’nde Dediği Sultan Türbesi. Kadınhanı’nda Turgut oğlu Ömer Bey Zaviyesi.  Seydişehir’de Rüstem Bey Türbesi. İ. H.Uzunçarşılı. Kitabeler II, İstanbul 1929, s.76, 157, 158, 162, 163. – M. Zeki Oral.Turgutoğulları Eserleri. Vakıflar Dergisi 3 TTK Yayınları 1953. Turgutlu Türkmenlerinin çeşitli dönemlerde, Osmanlı ordularıyla savaşmak üzere Manisa, Bursa ve İznik yörelerine kadar geldiği görülmektedir. Bunlardan birisi, 2’nci Sultan Murad döneminde gerçekleşir. Ata Beyi Şarabdar İlyas Paşa’nın teşviki ile isyan eden Şehzade Mustafa Çelebi, (Düzmece Mustafa) yanına Karaman, Turgutlu ve Germiyan kuvvetlerini de alarak İznik’e kadar gelir. Bursa’yı kuşatır. Şarabdar İlyas Paşa’nın Osmanlı tarafına geçmesiyle, savaşın kaybedileceğini anlayan Turgutlu, Germiyan kuvvetleri, kumandaları Mustafa Çelebi’yi alıp geri götürmek isterler. Ancak Sultan Murat tarafına geçen Şarabdar İlyas Bey buna mani olur.1            Ünlü Osmanlı tarihçisi İ. Hakkı Uzunçarşılı bu gelişmeyi şöyle aktarır: “.. andan oğlanın yanında olan Turgutoğulları ve Germiyan beyleri, Şarabdar İlyas Bey’in hıyanetin bilecek gelip ittiler bey, bey gel şu oğlanı bize ver. Karamana veya Germiyan’a ulaştıralım. Senin hod halin malum, biz tuz ekmek hakkın yerine getirelim. Bunca zamandan beri bir şehzade atına binip, kaftan giyip, nimetin yedik; Ahır vakitte hıyanet etmeyelim diye gördüler.” Fayda etmedi. Şarabdar İlyas Bey’in elinden oğlanı alamadılar.”2   (Devamı yarın)