Mehmet Gökyayla
Turgutlu Belediyesi tarafından hazırlanan Turgutlu Tarihi Belgeseli'nin geçtiğimiz gün yayınlanan 28. bölümü Namık Kemal İlkokulu'nun tarihine ayrıldı. Belgeselin Turgutlu Kent Müzesi Sorumlusu Mehmet Gökyayla tarafından hazırlanan metni şu şekilde:
Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren tüm Türkiye’de olduğu gibi Turgutlu’da da tam anlamıyla bir eğitim seferberliği başlamıştır. Cumhuriyet İlkokulu’nun inşa edilmesi ve burada eğitime başlanması, Turgutlu’da modern eğitime geçiş sürecinde bir anlamda sıçrama noktasını oluşturacaktır. Cumhuriyet Okulu’nun hemen ardından emaneten kullanılan binalarda Hilal İlkokulu ve kendisi için inşa edilen bir binada eğitime başlayan ikinci okul olan İsmet Paşa Okulu, bahsettiğimiz seferberliğin öncül adımları olarak yerlerini alacaklardır. Böylelikle Cumhuriyet, Hilal ve İsmet Paşa İlkokulları ile Turgutlu’da büyük bir atılım yapılmış; Cumhuriyet yönetiminin arzuladığı modern eğitim yolunda büyük bir aşama kaydedilmiştir.
Cumhuriyet dönemi Turgutlu’sunda 1927-1928 eğitim döneminde açılan Cumhuriyet İlkokulu, az önce belirttiğimiz üzere kendi binasında eğitime başlayan ilçedeki ilk eğitim kurumu olurken 1928 yılının ocak ayında gazetelerde yayınlanan ilanlardan yeni bir okulun daha inşa edileceği öğrenilmektedir. Manisa Valiliği’nin ilanına göre 30.639 lira 10 kuruş keşif bedeli olan okul binası şartnameye göre beş buçuk ay gibi bir sürede tamamlanacaktır.[1] İnşaatı ihale aşamasında olan bu eğitim kurumu, İsmet Paşa İlkokulu’dur. 1928-1929 ders yılında eğitime başlayan İsmet Paşa İlkokulu, o günlerin Turgutlu’sunda Cumhuriyet ve Hilal İlkokullarına göre çok daha merkezî bir konumda, yerleşimin daha yoğun olduğu bölgede inşa edilerek önemli bir ihtiyaca cevap verecektir.
İsmet Paşa İlkokulu, 1928-29 eğitim yılında açılmıştır. Okulun ilk öğretmenleri Rıza, Kelami ve Hamdi Beyler ile Nimet ve Sabriye Hanımlardır.[2] Okulun resmî açılış töreni, 1929 yılının haziran ayında yapılmıştır. Hizmet gazetesindeki habere göre, “Kasabada yeniden yapılan İsmet Paşa Mektebi’nin küşat resmine giden Vali Nusret Bey avdet etti. Küşat resmi mutantan olmuş, kaza kaymakamı ile rüesayı memurin ve halk bulunmuşlardır.”[3]
Takip eden günlerde yayınlanan Kasaba’da Faaliyet başlıklı haberde ise “Halkın fedakârlığı sayesinde 60.000 lira sarf edilerek inşa olunan iki mektepte Kasaba’nın 6-700 çocuğu okumaktadır. Yakında memleketin şarki cenubisinde dördüncü bir mektep yapılacaktır.”[4] Artık kendi binalarında eğitim veren, toplam olarak 60.000 liraya mal olduğunu öğrendiğimiz İsmet Paşa ve Cumhuriyet Okulları ile geçici binalarda bulunan Hilal İlkokulu, Turgutlu’nun okul ihtiyacını ciddi anlamda karşılamış durumdadır. Haberde “yakında memleketin şarki cenubisinde” yani şehrin güneydoğusunda yapılacağı belirtilen okul ise çoğunluğumuzun İnkılâp İlkokulu adıyla hatırlayacağı okuldur ancak yıl 1929’dur ve dünya tarihinin en büyük ekonomik krizlerinden birisi kapıdadır. Krizin etkileri, Türkiye’de de kısa zaman içerisinde hissedilecek ve haberde anılan yeni okul inşaatı da krizden nasibini alacaktır. Bu okul, ancak 1930’ların ikinci yarısında tamamlanıp eğitime başlayabilecektir.
İsmet Paşa İlkokulu, Cumhuriyet ve Hilal İlkokullarından naklen gelen öğrencilerle eğitime başlamış olmalıdır. Kurumun arşivindeki belgelere göre, İsmet Paşa İlkokulu ilk mezunlarını 1930-31 eğitim döneminde verecektir. Okuldan o yıl 15 öğrenci mezun olmuştur. Okuldan 1932 yılında 49, 1933’te 32, 1934’te 44, 1935’te 51, 1936 yılında ise 50 öğrenci mezun olmuştur.[5]
Okulu 1930 yılında teftiş eden Müfettiş Rahmi Bey’in raporuna göre, okul binasının fizikî özellikleri şu şekildedir: “Mektep bina ve mevki itibariyle Kasaba’nın en çukur yerinde yapılmıştır. Bina kâgirdir. İki sene evvel yapılmıştır. Maarife aittir. Dâhili taksimatı itibariyle beş dershane, bir müze, bir muallim ve bir hademe odasından ibarettir. Bazı dershanelerde ziyanın tarz-ı tevzii talebenin gözlerini bozacak şekildedir. Mamafih yapılan yeni mektepler içerisinde en istifadeli olanlar meyanındadır. Bina civarında gayri ahlakî ve sıhhî mahaller mevcut değildir. Binanın malî kıymeti 20.000 liradır. Bulunduğu muhiti teşkil eden mahallede ve civarda ihtiyaca tekabül etmektedir.”[6]
Bu teftişten kısa bir süre sonra, 12 Ocak 1931 tarihinde okulu ziyaret eden Manisa Maarif Müdürü Faik Doğan da teftiş defterine, “İsmet Paşa Mektebi’ni her cihetten çok mükemmel gördüm. Başmuallim Taciser Hanım’ın ve mesai arkadaşlarının bu yüksek muvaffakiyetlerini şükranla karşılamaktayım.”[7] şeklinde yazarak okuldan övgüyle bahsetmiştir.
İsmet Paşa ya da bugünkü adıyla Namık Kemal İlkokulu’ndan bahsederken okulun efsaneleşmiş müdürü olan Abdullah Remzi Altuğ’dan ayrıca söz etmemiz gerekmektedir. Abdullah Remzi Bey, aslen Kafkasya kökenli bir aileye mensuptur. Ailesi 1877-78 yıllarında gerçekleşen ve 93 Harbi olarak adlandırılan Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında Adana’ya göç etmiştir. Adana’da veba salgını yayılınca Abdullah Bey’in anne ve babası, bu sefer de buradan Priştine’ye göçmüşler ve Abdullah Bey, 1324 yani 1908 yılında Priştine’de doğmuştur. Aile, birkaç yıl sonra tekrar Adana’ya taşınmıştır. Eğitim hayatı Adana’da geçen Abdullah Bey, Adana Muallim Mektebi’nden mezun olarak öğretmenliğe başlamıştır.[8]
Mezuniyetinin ardından birkaç farklı şehirde çalışan Abdullah Remzi Altuğ, 1928-29 eğitim yılında Turgutlu İsmet Paşa İlk Mektebi’ne çok genç bir yaştayken kurucu başmuallim olarak tayin edilir. Okulun açılmasından kısa bir süre sonra da askere gider. Onun askerde olduğu dönemde yaklaşık üç yıl boyunca Taciser Kayatgan okulun müdürlüğünü üstlenmiştir. 1932 yılının son günlerinde okul müdürlüğünü ya da o dönemki isimlendirmeyle başmuallimliği yeniden Abdullah Bey üstlenecektir.1935 yılında Naime Hanım ile evlenen Abdullah Bey, emekli olacağı 1973’ün temmuz ayına dek tam 41 yıl boyunca Namık Kemal İlkokulu müdürlüğünü sürdürecektir. Tarih dersine, özellikle Osmanlı tarihine karşı ayrı bir ilgisi olan Abdullah Remzi Altuğ, zaman zaman ortaokul ve liselerde ihtiyaç duyulduğunda tarih öğretmenliği de yapmıştır. Cumhuriyet’in ilk öğretmen nesline mensup olan Abdullah Bey’in idarecilikteki başarısı, müfettiş raporlarında da açıkça görülmektedir. Kızı Cihan Altuğ’un ifadesiyle, okuldaki bütün öğrencileri gayet iyi tanıyan Abdullah Bey, tüm öğrencilerini ilgiyle takip ederek eğitimlerine devam etmeleri için onları sürekli teşvik etmiştir. İşine öylesine bağlıdır ki, yaz tatillerinde de tıpkı okulların açık olduğu dönemlerde olduğu gibi tüm mesaisini okulda geçirmektedir. Yeri geldiğinde okul bahçesinin temizliğini, bahçedeki çiçek ve ağaçların bakımını da bizzat kendisi yapmaktadır ve bahçede bir tek kuru yaprak görmek dahi mümkün değildir. Emekliliğinin ardından Karşıyaka’ya taşınan Abdullah Remzi Altuğ[9], 24 Aralık 1997’de vefat etmiştir. Kabri, Örnekköy Mezarlığı’ndadır.[10]
Elimizde net bir bilgi olmasa da İsmet Paşa İlkokulu’nun adının 1950 seçimleri sonrasında değiştirilmiş olmalıdır. Okulla ilgili bazı belgelerde 1950 yılında İsmet Paşa İlkokulu, 1951 yılında ise Namık Kemal İlkokulu ifadesi mevcuttur. 1951’den itibaren kesin olarak artık bu eğitim kurumunun adı Namık Kemal İlkokulu’dur.
Turgutlu nüfusunun artışına paralel olarak Namık Kemal İlkokulu’nun da öğrenci sayısı, yıldan yıla artmıştır ve 1975 yılında okul bahçesine yeni bir bina daha inşa edilmiştir. 2022 yılı itibariyle ikili eğitim sisteminin uygulandığı Namık Kemal İlkokulu’nun şu anda 817 öğrencisi bulunmaktadır. 2000’li yıllarda okulun batısında kalan evlerin kamulaştırılması ile birlikte bu güzide eğitim kurumu, bulunduğu adanın tamamına sahip olmuş ve öğrencilerin ders aralarında çok daha ferah bir alanda zaman geçirebilmeleri sağlanmıştır. Duyduğumuz kadarıyla okula bir ek bina daha inşa edilmesi gündemdedir.
Namık Kemal İlkokulu, açıldığı ilk günden bu yana hiç şüphesiz Turgutlu’nun en önemli eğitim kurumlarından birisi olmuştur. Mezunları arasında 24. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hilmi Özkök’ün de yer aldığı bu okul, günümüzde de değerini korumaya devam etmektedir.
-Hasan Deniz ÇİZMECİ
[1] Nejdet Bilgi, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Turgutlu (1923-1928): İmar, İnşa, İktisat ve Ziraat”, 20. Yüzyılda Turgutlu, Turgutlu 2019, s. 274.
[2] “Kasabada Muallim Tayinleri”, Hizmet gazetesi, 5 Nisan 1929, s. 2.
[3] Başlıksız, Hizmet gazetesi, 6 Haziran 1929, s. 3.
[4] “Kasaba’da Faaliyet”, Hizmet gazetesi, 2 Temmuz 1929, s. 1.
[5] Okulun arşivinden yararlanmamıza izin veren ve bizden hiçbir yardımı esirgemeyen Namık Kemal İlkokulu Müdürü Sayın Uğur Atabaş ve Müdür Yardımcısı Sayın İbrahim Ölmez’e çok teşekkür ederiz.
[6] İsmet Paşa-Namık Kemal İlkokulu Arşivi, Teftiş Defteri, s. 2.
[7] İsmet Paşa-Namık Kemal İlkokulu Arşivi, Teftiş Defteri, s. 14.
[8] Abdullah Remzi Altuğu’un kızı Cihan Altuğ ile 21.03.2022 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
[9] Abdullah Remzi Altuğ ve eşinin Karşıyaka’daki günlerine dair bkz: “Maaşı Eşime Verir Gerisine Karışmam”, Yeni Asır gazetesi, 30 Haziran 1988, s. 2.
[10] Cihan Altuğ ile 21.03.2022 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
Yorumlar
Kalan Karakter: