ÖZEL HABER
20 Ekim 2021 - 17:16
Güncelleme: 20 Ekim 2021 - 18:51
"Turgutlu Tarihi ve Bankalar"
Turgutlu büyümeye ve gelişmeye devam ettikçe, ilçenin ekonomi merkezleri de yer değiştiriyor, ilçede Ortapark'tan Koza Pazarı arasında kalan bölgede yoğunlaşan banka şubeleri de zaman içersinde çeşitli sebeplerle şehrin farklı bölümlerine taşınmaya başladı. Pek çok bankanın taşındığı son günlerde, Turgutlu'da bulunan banka şubelerinin tarihini Turgutlu Kent Müzesi sorumlusu Mehmet Gökyayla ile konuştuk. Sizi Mehmet Gökyayla ile baş başa bırakıyoruz...
ÖZEL HABER
20 Ekim 2021 - 17:16
Güncelleme: 20 Ekim 2021 - 18:51
BANKA ŞUBELERİNİN TAŞINMASINA DAİR /
TURGUTLU TARİHİ VE BANKALAR
Mehmet Gökyayla
Turgutlu büyümeye ve gelişmeye devam ettikçe, ilçenin ekonomi merkezleri de yer değiştiriyor, ilçede Ortapark'tan Koza Pazarı arasında kalan bölgede yoğunlaşan banka şubeleri de zaman içersinde çeşitli sebeplerle şehrin farklı bölümlerine taşınmaya başladı. Pek çok bankanın taşındığı son günlerde, Turgutlu'da bulunan bankal şubelerinin tarihini Turgutlu Kent Müzesi sorumlusu Mehmet Gökyayla ile konuştuk. Sizi Mehmet Gökyayla ile baş başa bırakıyoruz...
"Bir yerleşim yerinin tarihi, oradaki kamusal ya da özel, resmî yahut sivil kurumların geçmişleriyle de doğrudan bağlantılıdır. İster aile, ister okul, isterse adliye teşkilatı olsun tüm kurumlar, içlerinde bulundukları yerleşim yeriyle, oranın değişimleriyle farklılaşır ve kendi yaşadıkları değişimle de çevrelerini dönüştürürler. Modern zamanlarda ekonominin nabzını tutan kurumlar diyebileceğimiz bankalar da bu genellemeye dâhildir elbette.
Turgutlu’da yıllar içerisinde açılan banka şubeleri ve bu şubelerin yerleri, bahsettiğimiz bağlamda incelenmeye değerdir. İlçenin nüfusu artıp ekonomik girdilerin giderek yükselmeye başlamasıyla buradaki banka şubesi sayısının da giderek artmakta olduğuna şahitlik etmekteyiz. Bu durum elbette ülkenin içerisinde bulunduğu durumla da paralellik arz etmektedir.[1]
Turgutlu’daki ilk banka şubesi, 1890 yılında çalışmaya başlamış olan Ziraat Bankası’na aittir.[2] Yangın ve kurtuluştan önceki işgal döneminde bu şubenin faaliyette olup olmadığını, başka bir banka şubesinin mevcut olup olmadığını veya var ise nerede olduğunu şu an için bilemiyoruz. Ancak işgalden kurtuluşun bir süre sonrasında yine Ziraat Bankası ile İzmir Esnaf ve Ahali Bankası şubelerinin[3] buradaki varlıkları, az da olsa oluşmaya başlayan bir ekonomik hareketliliğin kanıtı olarak önümüzde durmaktadır. Söz konusu banka şubeleri 1930’lu yıllarda İstiklal Mahallesi Ülkü Sokağı üzerindeki yan yana iki binada faaliyet göstermektedirler.[4] Esnaf ve Ahali Bankası, daha sonra Egebank’a dönüşecek ve Turgutlu şubesi yine buraya yakın binalarda var olmaya devam edecektir. Ziraat Bankası da 1940’lı yıllarda bugün asıl şubenin bulunduğu arsayı satın alıp halen kullanılan binanın inşasına başlanacaktır.
Sonraki on yıllar içerisinde ilçede açılan ve sayıları onları bulan farklı bankaların şubeleri, genel olarak Koza Pazarı ve çarşı civarında konumlanacaklardır. Örneğin Halk Bankası, yıllar boyunca Ülkü ve Üzümcüler Sokaklarının köşesinde Koza Pazarı Parkı’na bakan binada yer almıştır. Aynı şekilde Vakıflar Bankası’nın Turgutlu Şubesi de yıllarca Halk Bankası’nın en yakın komşularından birisi olmuştur. Yapı Kredi ve Ziraat Bankalarının yeri de hepimizin malumudur. Rahatlıkla anlaşılacağı üzere banka şubelerinin yerleri, ilçenin ekonomik anlamda kalbinin attığı konumda olmuştur ve haliyle böyle olmaya da devam etmektedir.
2000’li yıllara kadar Turgutlu’da banka şubelerinin bulunduğu yerler ile günümüze yaklaştıkça şubelerin hizmet vermeye başladığı konumlar değişiklik göstermektedir. Yakın zamana kadar Yedieylül Yolu ile Atatürk Bulvarı’nın kesişimi, banka şubeleri için hayalî bir sınır durumundayken 2003-2004 yıllarından itibaren bu sınır aşılmış; ilçedeki bankalar, her geçen yıl daha güneyde yani yerleşim yerinin yukarı kesiminde de varlık gösterir olmuşlardır. Dumlupınar Sokağı ile Atatürk Bulvarı’nın köşesindeki Akbank ve çapraz karşısındaki Vakıfbank, yakın geçmişte ilçedeki banka şubelerinin üst sınırını oluşturmaktaydı. Sonrasında ise Denizbank, Şekerbank ve Garanti Bankası gibi bazıları, Atatürk Bulvarı’nın çok daha üst kısmında çalışmaya başladı. Bununla beraber İş Bankası ve Ziraat Bankası’nın neredeyse Ankara Asfaltı kenarındaki ikinci şubeleri, bankaların iş alanlarının genişlemesi ve ilçenin fiziksel anlamda giderek büyümesinin göstergesi durumundadır. Son dönemde gerçekleşen üç banka şubesinin taşınması ise ilçenin ekonomik hayatındaki bir başka değişimin açık işareti olarak karşımıza çıkmaktadır.
İlk olarak Akbank şubesi, kendilerine ait olan binadan yine Atatürk Bulvarı üzerinde ve birkaç yüz metre güneydeki yeni mekânına taşındı. Onun ardından Yapı Kredi Bankası, yine bankaya ait olan binadan taşınarak daha güneyde yer alan bir binada çalışmaya başladı. Banka şubelerinin taşınma furyası, Halkbank ile devam etti. Çok uzun süre Üzümcüler Sokağı ile Ülkü Sokağı’nın köşesinde hizmet veren Halkbank Turgutlu şubesi, birkaç defa yer değiştirmiş ve son olarak bir zamanlar Emlakbank’ın kullandığı binada karar kılmıştı. Kısa süre önce ise Akçakmak Yolu’na, son yıllarda halk arasında ‘Kafeler Caddesi’ olarak adlandırılan yola taşınan Halkbank Turgutlu şubesi, andığımız yol üzerindeki ilk banka şubesi oldu. Halkbank’ın buraya taşınmasıyla birlikte, Akçakmak Yolu’nun, artık Turgutlu için yetersiz kalan Atatürk Bulvarı’nın ticarî alternatifi olduğu bir kez daha tescillenmiş oldu.
Hepimizin bildiği ve daha önceki yazılarımızda da ifade ettiğimiz gibi, Turgutlu, bir yerleşim yeri olarak ortaya çıktığı dönemden itibaren kuzeyden güneye veya aşağıdan yukarıya doğru büyümektedir. Özellikle 2000’li yıllar sonrasında şehrin yaşadığı fiziksel büyüme ve değişim, rahatlıkla somut olarak görülebilir duruma gelmiştir. Turgutlu’nun daha çok tercih edilen kesimleri, şehrin üst kısmında yer alan mahallerdir ve yaşanan inşaat hareketliliği de bu bölgelerde daha büyük bir yoğunluk kazanmaktadır. Ticarî merkez de bu anlamda taşınmakta; geçmişin hareketli çarşısı, yavaş yavaş yer değiştirmektedir. Ticaretin yer değiştirmesi, banka şubelerinin de yerlerini değiştirmeleri, taşınmaları sonucunu ortaya çıkarmaktadır. Banka şubelerinin taşınmasındaki tek neden elbette bu durum değildir ama taşınılacak yerin seçiminde doğrudan doğruya anlatmaya çalıştığımız sürecin etkili olduğu kanaatindeyiz. Yazının başlangıcında ifade edilenlere geri dönecek olursak yerleşim yerinin yaşadığı dönüşümün kurumlar üzerindeki etkisi, günümüzde banka şubelerinin konumları üzerinden okunabilir haldedir. Yerleşim yeri belirli bir istikamete doğru büyümekte, şehrin ekonomisi de bu doğrultuda kendi yönünü süregelen akışın paralelinde çizmektedir."
HASAN DENİZ ÇİZMECİ
TURGUTLU TARİHİ VE BANKALAR
Mehmet Gökyayla
Turgutlu büyümeye ve gelişmeye devam ettikçe, ilçenin ekonomi merkezleri de yer değiştiriyor, ilçede Ortapark'tan Koza Pazarı arasında kalan bölgede yoğunlaşan banka şubeleri de zaman içersinde çeşitli sebeplerle şehrin farklı bölümlerine taşınmaya başladı. Pek çok bankanın taşındığı son günlerde, Turgutlu'da bulunan bankal şubelerinin tarihini Turgutlu Kent Müzesi sorumlusu Mehmet Gökyayla ile konuştuk. Sizi Mehmet Gökyayla ile baş başa bırakıyoruz...
"Bir yerleşim yerinin tarihi, oradaki kamusal ya da özel, resmî yahut sivil kurumların geçmişleriyle de doğrudan bağlantılıdır. İster aile, ister okul, isterse adliye teşkilatı olsun tüm kurumlar, içlerinde bulundukları yerleşim yeriyle, oranın değişimleriyle farklılaşır ve kendi yaşadıkları değişimle de çevrelerini dönüştürürler. Modern zamanlarda ekonominin nabzını tutan kurumlar diyebileceğimiz bankalar da bu genellemeye dâhildir elbette.
Turgutlu’da yıllar içerisinde açılan banka şubeleri ve bu şubelerin yerleri, bahsettiğimiz bağlamda incelenmeye değerdir. İlçenin nüfusu artıp ekonomik girdilerin giderek yükselmeye başlamasıyla buradaki banka şubesi sayısının da giderek artmakta olduğuna şahitlik etmekteyiz. Bu durum elbette ülkenin içerisinde bulunduğu durumla da paralellik arz etmektedir.[1]
Turgutlu’daki ilk banka şubesi, 1890 yılında çalışmaya başlamış olan Ziraat Bankası’na aittir.[2] Yangın ve kurtuluştan önceki işgal döneminde bu şubenin faaliyette olup olmadığını, başka bir banka şubesinin mevcut olup olmadığını veya var ise nerede olduğunu şu an için bilemiyoruz. Ancak işgalden kurtuluşun bir süre sonrasında yine Ziraat Bankası ile İzmir Esnaf ve Ahali Bankası şubelerinin[3] buradaki varlıkları, az da olsa oluşmaya başlayan bir ekonomik hareketliliğin kanıtı olarak önümüzde durmaktadır. Söz konusu banka şubeleri 1930’lu yıllarda İstiklal Mahallesi Ülkü Sokağı üzerindeki yan yana iki binada faaliyet göstermektedirler.[4] Esnaf ve Ahali Bankası, daha sonra Egebank’a dönüşecek ve Turgutlu şubesi yine buraya yakın binalarda var olmaya devam edecektir. Ziraat Bankası da 1940’lı yıllarda bugün asıl şubenin bulunduğu arsayı satın alıp halen kullanılan binanın inşasına başlanacaktır.
Sonraki on yıllar içerisinde ilçede açılan ve sayıları onları bulan farklı bankaların şubeleri, genel olarak Koza Pazarı ve çarşı civarında konumlanacaklardır. Örneğin Halk Bankası, yıllar boyunca Ülkü ve Üzümcüler Sokaklarının köşesinde Koza Pazarı Parkı’na bakan binada yer almıştır. Aynı şekilde Vakıflar Bankası’nın Turgutlu Şubesi de yıllarca Halk Bankası’nın en yakın komşularından birisi olmuştur. Yapı Kredi ve Ziraat Bankalarının yeri de hepimizin malumudur. Rahatlıkla anlaşılacağı üzere banka şubelerinin yerleri, ilçenin ekonomik anlamda kalbinin attığı konumda olmuştur ve haliyle böyle olmaya da devam etmektedir.
2000’li yıllara kadar Turgutlu’da banka şubelerinin bulunduğu yerler ile günümüze yaklaştıkça şubelerin hizmet vermeye başladığı konumlar değişiklik göstermektedir. Yakın zamana kadar Yedieylül Yolu ile Atatürk Bulvarı’nın kesişimi, banka şubeleri için hayalî bir sınır durumundayken 2003-2004 yıllarından itibaren bu sınır aşılmış; ilçedeki bankalar, her geçen yıl daha güneyde yani yerleşim yerinin yukarı kesiminde de varlık gösterir olmuşlardır. Dumlupınar Sokağı ile Atatürk Bulvarı’nın köşesindeki Akbank ve çapraz karşısındaki Vakıfbank, yakın geçmişte ilçedeki banka şubelerinin üst sınırını oluşturmaktaydı. Sonrasında ise Denizbank, Şekerbank ve Garanti Bankası gibi bazıları, Atatürk Bulvarı’nın çok daha üst kısmında çalışmaya başladı. Bununla beraber İş Bankası ve Ziraat Bankası’nın neredeyse Ankara Asfaltı kenarındaki ikinci şubeleri, bankaların iş alanlarının genişlemesi ve ilçenin fiziksel anlamda giderek büyümesinin göstergesi durumundadır. Son dönemde gerçekleşen üç banka şubesinin taşınması ise ilçenin ekonomik hayatındaki bir başka değişimin açık işareti olarak karşımıza çıkmaktadır.
İlk olarak Akbank şubesi, kendilerine ait olan binadan yine Atatürk Bulvarı üzerinde ve birkaç yüz metre güneydeki yeni mekânına taşındı. Onun ardından Yapı Kredi Bankası, yine bankaya ait olan binadan taşınarak daha güneyde yer alan bir binada çalışmaya başladı. Banka şubelerinin taşınma furyası, Halkbank ile devam etti. Çok uzun süre Üzümcüler Sokağı ile Ülkü Sokağı’nın köşesinde hizmet veren Halkbank Turgutlu şubesi, birkaç defa yer değiştirmiş ve son olarak bir zamanlar Emlakbank’ın kullandığı binada karar kılmıştı. Kısa süre önce ise Akçakmak Yolu’na, son yıllarda halk arasında ‘Kafeler Caddesi’ olarak adlandırılan yola taşınan Halkbank Turgutlu şubesi, andığımız yol üzerindeki ilk banka şubesi oldu. Halkbank’ın buraya taşınmasıyla birlikte, Akçakmak Yolu’nun, artık Turgutlu için yetersiz kalan Atatürk Bulvarı’nın ticarî alternatifi olduğu bir kez daha tescillenmiş oldu.
Hepimizin bildiği ve daha önceki yazılarımızda da ifade ettiğimiz gibi, Turgutlu, bir yerleşim yeri olarak ortaya çıktığı dönemden itibaren kuzeyden güneye veya aşağıdan yukarıya doğru büyümektedir. Özellikle 2000’li yıllar sonrasında şehrin yaşadığı fiziksel büyüme ve değişim, rahatlıkla somut olarak görülebilir duruma gelmiştir. Turgutlu’nun daha çok tercih edilen kesimleri, şehrin üst kısmında yer alan mahallerdir ve yaşanan inşaat hareketliliği de bu bölgelerde daha büyük bir yoğunluk kazanmaktadır. Ticarî merkez de bu anlamda taşınmakta; geçmişin hareketli çarşısı, yavaş yavaş yer değiştirmektedir. Ticaretin yer değiştirmesi, banka şubelerinin de yerlerini değiştirmeleri, taşınmaları sonucunu ortaya çıkarmaktadır. Banka şubelerinin taşınmasındaki tek neden elbette bu durum değildir ama taşınılacak yerin seçiminde doğrudan doğruya anlatmaya çalıştığımız sürecin etkili olduğu kanaatindeyiz. Yazının başlangıcında ifade edilenlere geri dönecek olursak yerleşim yerinin yaşadığı dönüşümün kurumlar üzerindeki etkisi, günümüzde banka şubelerinin konumları üzerinden okunabilir haldedir. Yerleşim yeri belirli bir istikamete doğru büyümekte, şehrin ekonomisi de bu doğrultuda kendi yönünü süregelen akışın paralelinde çizmektedir."
HASAN DENİZ ÇİZMECİ
[1] Banka şubelerinin sayısının artması, diğer taraftan bankaların yüklendiği işlevlerin artmasıyla da bağlantılıdır. Kredi kartları, kredilerin geçmişte hayal edilemeyecek kadar tabana yayılması ve hemen tüm faturaların bankalar üzerinden ödenebilir olması da bu sayının son yıllardaki yükselmesini sağlayan diğer unsurlardandır.
[2] İlker Mümin Çağlar; Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Turgutlu (1839-1908); Yayınlanmamış Doktora Tezi; Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Manisa; 2014; s. 172.
[3] İzmir Esnaf ve Ahali Bankası Turgutlu Şubesi, 9 Şubat 1929’da açılmıştır. (“Ahali Bankası Kasaba Şubesi Dün Açıldı”; Anadolu Gazetesi; 10 Şubat 1929; s. 1). Ziraat Bankası’nın ise kurtuluştan hemen sonraki günlerden itibaren faal olduğu anlaşılmaktadır. (Nejdet Bilgi; “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Turgutlu”; 20. Yüzyılda Turgutlu; Turgutlu; 2019; s. 281)
[4] ‘Bankalar Binası’ olarak adlandırılan söz konusu binalar, günümüzde Turgutlu Belediyesi’ne aittir. Söz konusu binalar, Pamuk Sokağı içinde yer alan ve yine belediyeye ait olan birkaç dükkânla beraber İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ve Turgutlu Belediyesi işbirliği ile şu anda restore edilmektedir. Restorasyon bittikten sonra bu yapılar kütüphane olarak işlevlendirilecektir.
Bu fotoğraf konuyu özetlemek açısından çok önemli. Pazar Camii'den çekilen fotoğrafta Vakıfbank, Yapı Kredi, Türkbank ve Ege Bank'ın birbirine ne kadar yakın olduğu görünmekte. Burada görünmese de Halk Bankası da hemen arka sokakta bulunuyor. 1980'li, 90'lı yıllara, hatta biraz daha yakın zamana kadar şehrin ticarî atardamarları Koza Pazarı ve civarındaydı. Bankalar da bu bölgedeydi...
Esnaf ve Ahali Bankası ile Ziraat Bankası'nın bir dönem hizmet verdiği Ülkü Sokak üzerindeki bankalar binası... (1940'lı yıllar)
İlginizi Çekebilir